آراز

نه موتلو توركم

سـن بـاری دونیـا ...

بؤلوم :

بیلمیـرم نـه دئییـم، کیمـی قینـاییـم!؟

کیمسـه­یـه چاتیشمیـر سَسیـم هاراییـم.

بیلمیـرم اؤزومـو هـاردا آراییـم؟

اؤنومـدن قـاچ چکیـل سـن بـاری دونیـا.

أری – أری تؤکـول سـن بـاری دونیـا.

 

نئچـه طـایفـا – اولـوس، نئچـه ائلیـک بیـز،

بوش – بوش یـالان داشیـب جوشـان سئلیـک بیـز،

دردیـن دییـه­نمـه­یـن سوسقـون دیلیـک بیـز،

کؤکونـدن سـن سؤکـول سـن بـاری دونیـا.

أری – أری تؤکـول سـن بـاری دونیـا.

 

سـؤزده چـوخ قـوچـاغیـق عملـده یوخـوق،

سایـدا نه فایـدا کـی، هامیـدان چوخـوق.

سـؤزو دییـه­نمیـرم چـوخ آچیـق – آچیـق

أییـل ایکـی بوکـول سـن بـاری دونیـا.

أری – أری تؤکـول سـن بـاری دونیـا.

 

بیـز نـه اوغـول اولـدوق نـه­ده قیـز اولـدوق،

أییلـه­ن بئـل اولـدوق، چؤکـه­ن دیـز اولـدوق،

غنیـم یـاد اولمـادی بیـزه بیـز اولـدوق

گئـت گؤزومـدن أکیـل سـن بـاری دونیـا.

أری – أری تؤکـول سـن بـاری دونیـا.

 

هـر یانیمیـز دولـو قاچـاق، قـاداغـا،

باشیمیـزدا نـه واختـاجـان یـاد آقـا!

بیـزیـم یئـریمیـزه یوخ بیـزده حیـا

أری – أری تؤکـول سـن بـاری دونیـا.

أری أری تؤکـول سـن بـاری دونیـا.


یازار : yanar qaradağli پنجشنبه 29 مرداد 1394 | باخیش لار (0)

ندير نئي ده كي ناله...!؟

بؤلوم :

دينله نئي دن كيم حيكايت ائيله يير

آيريليقلاردان شيكايت ائيله يير

تا قاميشليقلدان قوپارديلار مني

دردلي نالم آغلاديرهر كيمسه ني

سيرلريم اولماز بو نالم دن اوزاق

آمما گؤرمز هر گؤره ن،دويماز قولاق[1]

       حضرت شمس و مولانا رومي حاقدا دانيشماق و يازماق چوخدا آسان دئييل.ايستر مؤرودلري طرفيندن،ايستر باشقالاري طرفيندن موختليف سؤزلر،چئشيدلي ياناشمالار اولوب.من اونلاري ردّ يا ايثبات ائتمك ايسته ميرم.چاليشيرام اونلارين حاققيندا يازيلميش اثرلردن،يا اونلارين اؤز اثرلريندن چاتديغيم  نتيجه لري(سونوجلاري) اوخوجولاريملا پايلاشيم.

      جلال الدّين محمّد؛مولانا،رومي،مولاناي رومي،مولوي،خوداونديگار،خاجه و شاه آدلاري ايله تانينميش دير.ديوان شمس اثرينده هردن ده"خاموش"تخللوصون ايستيفاده ائتميش دير.مولوي يه"سرّالله الاعظم"ده دئييبلر.بو عونواني،اونون مؤرودلري كي اونو حاققين سيرلرينين جيلوه گاهي بيليرديلر اونا وئرميشديلر.

      مولوي604جوهيجري يوزايللييينين ربيع اللاوّل آيينين آلتي سيندا(1207جي ميلادي تاريخينين سيپتامير آينين اوتوزوندا)يؤجه توركوستانين بلخ شهرينده دونيايه "گؤز آچيب.آتاسي او زامانين تانينميش شيخ لريندن اولموشدور."عاليم لرين سولطاني"[2]عونوانيني آلميشدير.مولوي نين كؤكو و سويو آتا طرفيندن ايسلامين بيرينجي خليفه سي ابوبكيره چاديغيدا ايدديعا اولونور.مولوي،تخميناً بئش-آلتي ياشلاريندا اولاركن،عايله سيله بير سيرا مؤعيين سبب لر اوزوندن،آنادولو تورپاغلارينا كؤچوبلر. مولوينين تورك اولماسيدا شوپهه سيزدير.اؤزو رباعي لرينين بيرينده دئيير[3]:

بيگانه مگوئيد مرا زين كويم

درشهر شما خانه ي خود مي جويم

دشمن نيم ارچند كه دشمن رويم

اصلم ترك است،گرچه دري مي گويم

داها بوندان آرتيق مولوي نين بيوگرافي سي حاقدا دانيشماغا گرك يوخ،چونكو بيزي،بو مقاله ده اونون شمس ايله تانيش ليغي و اوندان سونراسي چوخ ايلگي لنديرير.آنجاق بو آرادا پوروفسوررفيق اؤزدكين،"توركون قيزيل كيتابي"ندا مولوينين فيكري و طريقتي حاقدا سؤيله ديكلريني گئتيرمك ايستيرم[4]:موولانانين يولو"ان بؤيوك حقيقت" دئدييي تانرييا،بيليك،تفكّور،صنعت و سئوگي ايله قووشماق ايسته ينلرين يولودور.ان بؤيوك تصوّوف شاعيري ساييلان موولانا بير"وحدت وجود"چو(وارليق بيرلييي)ايدي.اونا گؤره اينسانين"تانري"دان قوپان روحون نفس دئييلن ماده و احتراص اوردوسونو مغلوب ائده رك و فقط"وارليق"دا" بيرليك"آراماقلا او سئوگيلييه كونول وئره رك يئنيدن تانرييا قووشماسي مومكوندور.اينسان"بؤيوك حقيقته"چاتماق اوچون كؤنلونو،ايدراكيني يورمالي،دويدوقلاريني،دوشوندوكلريني سؤيله مه ليدير.ديلي ايله سؤيله مه يه گوج چاتمازسا،روحونون قووشدوغو سيرالاري سازلارا و گؤيلره سؤيله يه جكدير.بئله ليكله ده سؤيله نمه يه جك بؤيوك سيرلره يئتدييي زامان سوساجاقدير.موولانا يا گؤره عشق تانري وصف لريندن دير.ان بريوك حقيقته اينساني عشق چاتديرير؛غايه بودور.عشقين قايناغيدا روحدور."اينسان نه يي و كيمي سئويرسه سئوسين،بو سئوگي حقيقي وارليقدير." "بو عشق اينساني اينسان ائده ن،حريص ليك دن،غوروردان،وارليقدان و منليكدن قورتاران تكجه علاج دير."مولوي نظرينه گؤره:تانري ايله كاينات بيردير.گئرچك وارليق تانريدير.هر شئي تانريدان گلير،سوندا يئنه تانرييا قاييداجاقدير.ياراديلميشلار ايچينده ان اوجاسي اينساندير.تانري اينساني ايلاهي خوصوصييتلره،اوجا كئيفييت و قابيلتله تامين ائتميشديركي اينسانين اوجاليغي بوندان ايره لي گلير."عيرفان"بو اوجاليغي قاوراماقدير و آنجاق عشق و سئوگي ايله قازانيلا بيلر.كونلونده عشق اودو،روحوندا تانري سئوگي سي اولمايان بو ده رين معناني قاورايا بيلمز...

      مولوي،قونييه شهرينده آتاسيندان سونرا،هم ان لايق شخص اولاراق همده،آتاسينين وصييه تينه گؤره ايرشاد تاختينا چيخير.مولوي شرعي علم لرله ياناشي،اؤيرنجي لرينه موعيظه لرده ائديردي.مولوينين عيرفاني وطريقتينه بنزه مير،اونون اؤزونه خاص اولان بير سبك دير. مولوي نين مكتبينده گئدن بحثيلري و دانيشديقلاري او قده ر اوره كلره ياتيردي كي،آز بير زاماندا چوخ-چوخ اوزاقلارا شؤهرتي و تعريفي ياييلدي.شؤهرتي آرديقجا،طلبه لري ده آرتيردي.تذكيره لره گؤره،طلبه لرينين سايي اوچ مين دن آرتيق اولوب.

       ان اؤنملي مطلب بو مقاله ده،شمس ايله مولوي نين رابيطه سي و حقيقي معنادا،شمسين مولوي يه تاثيري نين نه اولدوغودور.بيرينجي دفعه بو كانتئكس دن يالنيز من ياناشميشام.آمما بو بحثه باشلامادان،ياخشي اولاركي؛بير قده ر شمس حاقدا دانيشام.باخماياراق كي شمسين كيم اولدوغو و هاردان گلدييي چوخ آيدين و معلوم دئييل.يالنيز بو حاقدا دقيق اولمايان روايت لر و سؤزلر الده واردير. شمس الدين محمد بن علي ابن ملك داد تبريزي،شمسين كاميل آدي دير.اونون آدينا آرتيريلان"تبريزي"كلمه سيندن كي؛بوتون تذكيره لرده گليب،تبريزلي اولماسينا چوخلارينين شوپهه سي يوخدور.آنجاق بعضي لر اونون اصلييتي"خوي"شهريندن ده اولماسيني ايدديعا ائتميش لر.شمس هاردان اولوب-اولماماسي چوخدا اؤنملي بير شئي دئييل.اونون بؤيوك لويونه دليل و ثوبوت،آنجاق مولوي بؤيوك لوكده بيرداهي،نهنگه بو قده ر تاثير ائتمه يي يئتر.بو تاثيرينده بؤيوك لويو اودرجه ده دير كي ،مولوي"كلّيات شمس"اثريني اونون آدينا باغلايير.سانكي شمس ايله مولوي ايكي آيري-آيري جيسميده بير جانديلار.بير نورون شوعاسيديلار.سانكي ايكي سيده گليب لر بير بيريني تاماملاييب،بير بيريني ابديلشديره لر.

       شمس،نه لري ايتيرميش بير غريب كيمي ائللري،اوبالاري دولانيردي.اوز هم دميني،فيكير داشيني او قده ر گؤردويو اينسانلارين آراسيندا آختاريردي.آمماگؤرموردو،تاپابيلميردي.تاكي قونييه شهرينده مولوي ني گؤرور.سانكي اوز ايتيرديييني تاپير.ائله بو حيس مولوي ده ده افسانوي بير شكيلده يارانير.مولوي شمس ايله بو تانيشليقدان سونرا،كي بو اؤزوده چوخ ماراغلي،موباحيثه لي دير.چوخ ده ييشيلير.منجه بوماجرا هامي طرفيندن سؤيله نن كيمي دئييل.منيم له باشقالارينين سؤله ديكله رينده كي فرقيده بوردادير.دئييلن لره گؤره؛شمس ايله مولوي قيرخ گون بير اوتاقدا چيلله يه اوتوروب.موباحيثه ائديبلر. سونرامولوي هاميني بوراخيب بير شمسين اه ته ييندن ياپيشير.بودا مولوي نين كور تعصصوبلو طلبه لرينين خوشونا گلمير.نهايت كي،كينه باغلاييب،شمسي قونييه دن قوووللار.بعضي لرده دئيير اولدوروللر.بواو قده ر ده منطيقه اويقون دئييل.منجه مولوي يا هر بير پير،موراد كيمسه دن خوشو گليرسه ده،اونون طلبه لريده اونون مؤرودو اولمالي دير.بورادا دوشمن اولماغا بير سبب يوخدور.

      من مولوي نين شمس ايله تانيش اولان دان سونرا يازديغي، اثرلري و شعريلري،اؤزه لليكله غزللريني"كلّيات شمس"اثريني اوخودوقدا، بو قناعته گلديم كي؛مولوي اوّللر سنّي مذهبينده اولوب.شمس ايله تانيشديقدان سونرا،شمسين تاثيري آلتيندا شيعه مذهبين گؤتورور.حتّي شمسين تصووّف و عيرفان طريقتين ده قبول ائدير.مولوي نين طلبه لري،بو اوزدن اونا كينه و نيفرت بسله ييب،حتّي اولدورمه يه قده ر تهديد ائديرلر.من مختليف تصووّف طريقت لريني آراشديراندا،اونلارين شمسه نه قده ر محببت بسله ديكلريني گؤره نده.همده مولوي نين اثرلريني اوخوياندان سونرا بو قناعته گلديم.نه يازيقلاركي؛بو سؤيله ديكلريمه،توتارلي و سندلي دليل لريم يوخدور[5].آنجاق اوميد ائديرم بوسؤيله ديكلريم،باشقالارينا بير يول آچار.بوحاقدا چوخلو آراشديريلار وحقيقت هر نسه اورتايا چيخار.سوندا مولوي نين اؤز شعرلريندن،اؤرنك اولاراق بير نئچه بيت گتيريرم.يوزلرجه بئله بيت لري مولوي نين اثرلرينده گؤرمك اولار.عيرفان تصووف عالمي ايله بير بالاجا تانيش ليغي اولان بيلير كي؛بوبيت لرده ايشله نن بعضي كلمه لرين معنا يؤكو يالنيز شيعه قروپونا باغلي اولان عاريف و صوفي لرين اثرلرينده و دئييمله لرينده ايشله نير[6]:

تو عشق شمس دين داري نهاني

نه تو تنهاش عاشق در جهاني

تو پيدا كن كه تا ياران ببيني

به عشق او زمين و آسماني

                 *

تجلّي كرد خالق برتو اي شيخ

توديدي نور سبحان را چه داني

                 *

اي شاه شاهان جهان الله مولانا علي

اي نور چشم عاشقان الله مولانا علي

                 *

مهدي سوار آخرين، بر خصم بگشايد كمين

خارج رود زير زمين الله مولانا علي

               *

هم حيّ و هم باقي تويي،هم كوثر و ساقي تويي

قسّام و رزّاقي تويي الله مولانا علي

               *

هر كان طرف شتابد، ماهت برو بتابد

هم ملك غيب يابد ،هم عقل مرتضايي...



[1] بشنو از ني چون حكايت مي كند      ازجداييها شكايت مي كند

كز نيستان تا مرا ببريده اند      در نفيرم مرد زن ناليده اند

سر من از ناله ي من دور نيست    ليك كس را ديد جان دستور نيست

[2] سلطانُ العلما

[3] مكتب مولويّه،حسين محمدزاده صديق،ص23،چاپ اول،انتشارات ققنوس1369-تهران

[4] توركون قيزيل كيتابي،ايكينجي جيلد،رفيق اؤزدك،ص140و141،چاپ بيريجي1380تبريز،انتشارات نشر اختر

[5] عرفان مولانا عرفان خاص خود اوست نه اين كه اصطلاحات ومضامين عرفاني پيش از خود را تكرار كرده باشد وازاين رو نمي توان از كتب عرفاني ديگر به سراغ او رفت،بلكه بايد از مثنوي ابيات او را يافت وشرح كرد.مثنوي هرچندكه به ظاهر مجموعه يي عرفاني است اما در باطن داستان زندگي مولانا با شمس تبريزي است.        سبك شناسي شعر،ملك الشعراي بهار،ص226

[6] ديوان شمس(ديوان كبير)


یازار : yanar qaradağli چهارشنبه 20 دی 1391 | باخیش لار (2)

ائي شاعير

بؤلوم :

آلقشلاييب حقيقتي

حقيقتدن ياز ائي شاعير

 سارسيلما هر اسن يئله    

هر چتينه دؤز ائي شاعير

        ***

آلقيش عشقه، محبّته

آلقيش آچيق اؤزگورلويه

چاليشيريق بو گون بئله     

بيزيم‌كي‌دير صباح دئيه

يارانميشيق اود آلوودان     

بيز دُشمن ا‌يك كؤله‌لي‌يه

مين آتيني بير داها دا

بو ائللري گز ائي شاعير

       ***

دَييشيلير گوندن گونه       

دَييشيلير خريطه‌ميز

چيركين اللر گؤر نئيله‌يير  

يوخوداييق هله ده بيز

قاراباغين چؤللرينده        

سولدو لاله، سولدو نرگز

بيزه اولان ظلمو گؤرمور

يوموب دنيا گؤز ائي شاعير

         ***

اؤزگه‌لرله دوغمالاشيب    

اؤزوموزه ياد اولموشوق

اؤز آغزيميز آغي دادير    

اؤزگه‌لره داد اولموشوق

بؤلونموشوك نئچه يئره  

قول اولموشوق بود اولموشوق

آياقلاردا دؤنمه كوله

قويما سؤنسون كؤز ائي شاعير

        ***

بو عصريده هر نه اويون، 

اويونجاقدير بيزه دوشوب

گؤزو يوموب يؤگوروروك

هر چكيلن ايزه دوشوب

اويناييريق هر چالقي‌يا     

عارسيز- عارسيز اوزه دوشوب

بيلميرم بو نه غمزه‌دي،

بو نه عيشوه ناز ائي شاعير!؟

         ***

تاريخيميز قان قادالي

اينانميرسان واراقلا بير

 دونن چوخ دا قوچاق‌ايديق 

هله كي دوشموشوك اسير

دُشمن بيزي توتوب ساغير 

قانيميزي سوت تك امير

اوتانيرام چوخون دئيه‌م

 ترسه دوشوب سؤز ائي شاعير

          ***

بير گون شانلي دَده قورقود 

اؤز سازيني كؤكلر گلر

كوراوغلونون دلي‌لري      

چالار بؤيوك ظفر گلر

گئجه قالماز، آرخاسينجا    

آل گؤنشلي سحر گلر

هر زمانين اؤز حكمو وار

گلر بهار ياز ائي شاعير ...


یازار : yanar qaradağli چهارشنبه 20 دی 1391 | باخیش لار (1)

اوره ييمدي وطن...

بؤلوم :

ابدي ليك اؤلمزلي ييم

آرزو ديله ييمدي وطن

سُفره مده كي بَركتيم

دوزوم چؤره ييمدي وطن

 

هم بو گونوم،هم دونه نيم

صاباحيما تك گووه نيم

آتام منيم        آنام منيم

ايتمز اَمه ييمدي وطن

 

وطنيم  ثروتيم ،واريم

ازَلي،ابدي ياريم

قيريلماز آنديم،قراريم

جانيمدي،اوره ييمدي وطن...


یازار : yanar qaradağli دوشنبه 18 دی 1391 | باخیش لار (1)

... اوْجاق- پيردير آذربايجان
باغلي سيردير آذربايجان
بوٍتوًو- بيردير آذربايجان
اوْنون اوْ تاي بو تايي يوْخ ...!
araz1@yahoo.com

آنا یارپاق

آرشیو

ایلگی

آختاریش

 

بؤلوم لر

یولداش لار

ائلچین

işıqlara doğru qaranlığlardan keç

MƏNİM DİLİM ÖLƏN DƏYİL******BAŞQA DİLƏ DÖNƏN DƏYİL

اؤزگور قادين

تورك مشاهير و مفاخير لر

azerbaycan441.mihanblog.com

آزربايجان

urmuda yashuyan turklerin toplumu

arazli

توركي ديليم اولن دگيل باشقا ديله چونن دگيل

آغري

تراختور

توران جمعيتي نين توكاني

سون یازیلار

سـن بـاری دونیـا ...

ندير نئي ده كي ناله...!؟

ائي شاعير

اوره ييمدي وطن...

آرشيو

مرداد 1394

دى 1391

باغلانتی لار

yanar

mashahir

aidin

azerbaycan441

turkoglan

tjt

اوزگور قادين

123

uluulus

samad

تورك اوغلو

آراشديرمالار مركزي

burclar

yarin

تورك شعري

زنگانلي لارين ادبي درنه يي

تورك دونياسي

sabahayol

مساوات

xatun

525

cnnturk

damlalar

ovchi

yashmaq

ائلچين

uluulus2

سایغاج

ایندی بلاق دا :
بو گونون گؤروشو :
دونه نین گؤروشو :
بو آیین گؤروشو :
بوتون گؤروش لر :
یازی لار :
باخیش لار :
یئنیله مه چاغی :

ایمکان لار

RSS 2.0